काठमाडाैं । आर्थिक वर्ष २०७९/८० सम्म अस्तित्वमा रहेका ४४ संस्थान मध्ये २० वटा नेपाल सरकारको पूर्ण स्वामित्वमा र २४ वटा अधिकांश स्वामित्व (नेपाल सरकार र नेपाल सरकारको स्वामित्व रहेका अन्य निकायहरूको ५० प्रतिशतभन्दा बढी स्वामित्व) मा रहेका छन् ।
अर्थमन्त्री वर्षमान पुन अनन्तले आइतबार संघीय संसदका दुवै सदनमा प्रस्तुत गरेको आर्थिक वर्ष २०८०/०८१ को आर्थिक सर्वेक्षणमा उल्लेख भए अनुसार सामाजिक क्षेत्रमा रहेका ५ वटै संस्थानमा नेपाल सरकारको पूर्ण स्वामित्व रहेको छ । औद्योगिक क्षेत्रका दुग्ध विकास संस्थान, उदयपुर सिमेन्ट उद्योग लि., हेटौंडा सिमेन्ट उद्योग लि., जनकपुर चुरोट कारखाना लि. र धौबादी फलाम कारखानामा नेपाल सरकारको शतप्रतिशत सेयर लगानी रहेको छ । नेपाल औषधी लिमिटेडमा नेपाल सरकारको ९९.०७ प्रतिशत र अन्य निजी क्षेत्रको ०.९३ प्रतिशत सेयर रहेको अवस्था छ।
नेपाल ओरिण्ड म्याग्नेसाइट प्रा.लि.मा नेपाल सरकारको ८३.३३ प्रतिशत र अन्य सार्वजनिक तथा निजी क्षेत्रको १६.६७ प्रतिशत, बुटवल धागो कारखाना लि. मा नेपाल सरकारको ५९.७४ प्रतिशत र अन्य संस्थान तथा निजी क्षेत्रको ४०.२६ प्रतिशत, नेपाल मेटल कम्पनी लि. मा नेपाल सरकारको ७१.३१ प्रतिशत र अन्य संस्थान तथा निजी क्षेत्रको २८.६९ प्रतिशत सेयर लगानी रहेको छ।
व्यापारिक क्षेत्रका ४ वटा संस्थानमध्ये खाद्य तथा व्यापार कम्पनी लिमिटेडमा नेपाल सरकारको पूर्ण स्वामित्व रहेको छ भने कृषि सामग्री कम्पनी लिमिटेडमा नेपाल सरकारको ९७.७१ प्रतिशत स्वामित्व रहेको छ। सेवा क्षेत्रका नेपाल पारवहन तथा गोदाम व्यवस्था कम्पनी लि., नेपाल वायु सेवा निगम, नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरण, नेशनल कन्स्ट्रक्सन कम्पनी नेपाल लि., नेपाल रेल्वे कम्पनी लि., नेपाल पूर्वाधार निर्माण कम्पनी लि. र नेपाल इञ्जिनियरिङ्ग कन्सल्टेन्सी सेवा केन्द्र लि. मा नेपाल सरकारको शत प्रतिशत स्वामित्व रहेको छ ।
जनोपयोगी क्षेत्रतर्फ नेपाल खानेपानी संस्थान र नेपाल विद्युत प्राधिकरणमा सरकारको पूर्ण स्वामित्व रहेको छ। वित्तीय क्षेत्रतर्फका राष्ट्रिय बीमा संस्थान (हाल राष्ट्रिय जीवन बीमा कम्पनी लिमिटेड), राष्ट्रिय बीमा कम्पनी लि. र नागरिक लगानी कोषमा नेपाल सरकार र नेपाल सरकारको स्वामित्व रहेका अन्य सार्वजनिक निकायको अधिकांश सेयर स्वामित्व रहेको छ ।
सार्वजनिक संस्थानमा आ.व. २०७८/७९ को तुलनामा चुक्ता पुँजी १०.६२ प्रतिशतले वृद्धि भई आर्थिक वर्ष २०७९/८० मा रू. ४ खर्ब १२ अर्ब १२ करोड ८१ लाख पुगेको छ। जसमा नेपाल सरकारको पुँजी लगानी ९२.१३ प्रतिशत र अन्य संस्थान तथा निजी क्षेत्रको ७.८७ प्रतिशत सेयर स्वामित्व रहेको छ। क्षेत्रगत रूपमा विश्लेषण गर्दा वित्तीय क्षेत्रका सार्वजनिक संस्थानमा नेपाल सरकारको ६६.३६ प्रतिशत सेयर रहेको छ भने अन्य संस्थान तथा निजी क्षेत्रको ३३.६४ प्रतिशत रहेको छ।
औद्योगिक क्षेत्रमा सरकारको शेयर ९५.६७ प्रतिशत, व्यापारिक क्षेत्रमा ९९.३४ प्रतिशत, सेवा क्षेत्रमा ९९.४९ प्रतिशत, सामाजिक क्षेत्रमा शतप्रतिशत र जनोपयोगी क्षेत्रमा ९८.७३ प्रतिशत सरकारको स्वामित्व रहेको छ। सार्वजनिक संस्थानको सेयर स्वामित्व संरचना तालिका १.१ मा उल्लेख गरिएको छ।
